Onder invloed van hormonen kunnen sommige mannelijke ratten zich zeer dominant en agressief opstellen naar andere (mannelijke) ratten en/of mensen. In deze gevallen kan castratie wellicht een oplossing bieden. Wat castratie is en kan doen en waar je rekening mee moet houden kun je hier lezen.

Onder castratie wordt bij de mannelijke rat verstaan het weghalen van de testikels. Dit gebeurt via een operatie onder algehele narcose. In de testikels van een mannetje worden onder andere sperma en het hormoon testosteron aangemaakt. Het hormoon testosteron is mede verantwoordelijk voor dominant gedrag en agressie. Als de testikels worden weggehaald wordt er geen sperma meer aangemaakt en wordt het mannetje dus onvruchtbaar. Ook wordt er veel minder testosteron aangemaakt in het rattenlijfje, waardoor het mannetje minder dominant en agressief gedrag zal vertonen. Een castratie kan dus het gedrag van een mannetje aanzienlijk veranderen. Het karakter wordt echter niet veranderd! Een schuw mannetje zal geen knuffelbeertje worden door een castratie. Een castratie heeft enkel invloed op gedrag veroorzaakt door hormonen, zoals agressief gedrag. In de meeste gevallen uit hormonale agressie zich in dominantie. Maar een mannetje hoeft niet dominant te zijn. Ratten kunnen ook agressief reageren uit angst. 

Wanneer kan een castratie een uitkomst bieden?

Veel ratten vertonen enige mate van dominantie. Hier is niks mis mee. Ratten leven in groepen, waarin veelal een duidelijke rangorde is. Hoe dominanter een rat is, hoe hoger hij vaak in de rangorde staat. Een dominante rat hoeft niet altijd agressief te zijn. Sommige ratten kunnen ook op zachtaardige wijze de baas binnen een groep zijn. Door hormonen kunnen mannetjes zich soms echter te agressief gaan gedragen. Ze blijven bijvoorbeeld andere ratten aanvallen, ondanks dat deze meteen onderdanig zijn. Hun gedrag neemt een ‘pest-vorm’ aan en de andere ratten binnen de groep beginnen er onder te lijden. Zo kan een mannetje bijvoorbeeld de heerschappij over het etensbakje opeisen. De andere ratten van de groep mogen er niet meer bij in de buurt komen, zelfs niet als zij zich onderdanig opstellen. De andere ratten kunnen hierdoor vermageren. Niet alleen door het gebrek aan voldoende eten, maar ook door de constante stress waarin zij leven. Een rat kan zich ook zeer agressief gaan opstellen naar mensen, waarbij hij zelfs zijn territorium wil verdedigen tegen mensen. In een dergelijk geval, als een mannetje zo dominant en agressief is of wordt waardoor hijzelf, andere ratten en/of jijzelf eronder gaan lijden, kan castratie een uitkomst zijn. 

Wat zijn de gevolgen van castratie?

De gevolgen van een castratie zijn ten eerste die van de operatie zelf. Een operatie is altijd een risico voor een rat. 

In de meeste gevallen verandert het gedrag van het mannetje aanzienlijk. De agressie en dominantie ten opzichte van zijn kooigenoten en andere ratten zal in de meeste gevallen flink verminderen. Maar dit hoeft niet altijd het geval te zijn. Dat een rat zich agressief gedraagt kan veel verschillende oorzaken hebben en hoeft niet alleen aan het hormoon testosteron te liggen. Toch is het bij ratten die zich abnormaal agressief en dominant gedragen de moeite waard, aangezien het in de meeste gevallen wel invloed heeft. Wij hebben in de afgelopen jaren vele mannetjes laten castreren. Bij allemaal veranderde het gedrag aanzienlijk. Hun dominantie verdween geheel of grotendeels en ze werden makkelijker in de omgang naar andere ratjes. 

Niet alleen heeft het invloed voor het mannetje zelf, ook de rest van de groep kan erdoor veranderen. Er is een grote kans dat het mannetje zijn alpha status bovenaan de rangorde verliest, omdat hij niet meer de behoefte voelt dit aan te vechten. Andere mannetjes zullen nu een gooi naar het leiderschap kunnen doen. Als er tussen de andere mannetjes ook een dominant mannetje zit, kan deze meer agressief worden, nu zijn grootste bedreiging er niet meer is. Op deze manier kan het probleem verschuiven. Maar met een beetje geluk zal de rangorde snel opnieuw bepaald worden en kan de rust in de groep terugkeren.  

Castratie is geen wondermiddel. Ratten kunnen zich ook agressief gedragen zonder dat een te veel aan hormonen een grote rol speelt. Bijvoorbeeld uit angst of doordat zij eerder in hun leven een sociale stoornis hebben opgelopen (bijvoorbeeld doordat zij de eerste maanden van hun leven geen andere ratten om zich heen hebben gehad). 

Wanneer mag een gecastreerd mannetje bij de vrouwtjes? 

Het kan zijn dat je je gecastreerde mannetje liever in een vrouwengroep zet. Dit kan, maar bedenk wel dat het mannetje nog enige tijd vruchtbaar is nadat hij gecastreerd is! De meeste rattenopvangs raden aan het mannetje tot minstens vijf weken na de castratie weg te houden bij vrouwtjes.

Castratie bij vrouwtjes

Ook vrouwtjes worden soms gecastreerd. Bij hen is dit een veel grotere operatie, waarbij de buikwand open moet worden gemaakt. Mede om deze reden wordt een castratie bij vrouwtjes vooral gedaan wegens medische redenen. Een baarmoederontsteking komt helaas veel voor bij vrouwtjes, waarbij een castratie (het weghalen van de baarmoeder - en vaak ook de eierstokken) de beste behandeling is. Als de baarmoeder en eierstokken op relatief jonge leeftijd worden weggehaald, schijnt dit bovendien de kans op mamatumoren te verminderen. Om deze reden kiezen sommige rattenbaasjes er voor om een vrouwtje direct te laten castreren als zij voor iets anders (zoals het verwijderen van een mamatumor) onder narcose moet. Sommige rattenbaasjes kiezen er zelfs voor om vrouwtjes preventief te laten castreren als zij rond de 6 maanden oud zijn, zodat zij geen baarmoederontsteking meer kan krijgen en de kans op mamatumoren wordt verminderd. 

Of een castratie bij vrouwtjes ook invloed heeft op het gedrag is niet duidelijk. Zelf heb ik nooit enig verschil gemerkt, ook niet bij een hevig dominant meisje, maar anderen hebben het gedrag wel ten positieve zien veranderen na een castratie.